CODINHAC – GHENVENXIA
- Nguyễn Ngọc Duy -
I. Codinhac
1. Đôi nét về học giả
- Etienne Bonnot Condillac (1715 – 1780) là một nhà tâm lý học, triết học đại diện của phe cánh tả.
- Ông sinh ra trong một gia đình quý tộc và ông là tu viện trưởng Mureaux.
- Ông là học trò của D. Lốc (1632 – 1704) và ông là người tiếp tục truyền bá tư tưởng này ở Pháp.
- Ông còn là thầy dạy cho cháu của vua Louis XV.
- Ông đã biên soạn một số giáo trình về văn phạm, nghệ thuật viết văn, nghệ thuật lý luận...Trong đó có các tác phẩm nổi bậc là
+ Traité des Système: dùng để phê bình Descartes, Malébranche, Leibniz và Spinoza.
+ Traité des animaux.
+ Traité des Sensations : Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông.
+ Essai sur I’ Origine des connaissances humaines : triển khai tư tưởng trong cuốn khảo luận về Cảm Giác nói trên.
+ Logique (1781), tóm lại các tư tưởng chính của ông.
2. Một số quan điểm của học giả về tâm lý:
- Tuy là học trò nhưng Codinhac không chấp nhận quan điểm cho rằng nguồn gốc kinh nghiệm của con người là cảm giác và phản xạ của Lốc. Mà ông cho rằng chỉ có cảm giác mới là nguồn gốc kinh nghiệm của con người. Trong đó điểm mấu chốt và khởi nguồn là khứu giác.
- Trên cơ sở của khứu giác các ý tưởng và các năng lực tâm lý khác của con người như trí nhớ, nhu cầu... được hình thành vì theo ông thì:
+ Những cảm giác lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ cho ta kinh nghiệm hay nói cách khác là cái khởi đầu của trí nhớ.
+ Cảm giác có cường độ không giống nhau và cảm giác nào có cường độ mạnh thì được chú ý. Nên suy cho cùng thì chú ý cũng là cảm giác.
+ Sự hiện diện của trí nhớ sẽ cho ta hai loại cảm giác về hiện tại và về quá khứ. Và khi ta chú ý đến hai cảm giác này thì dẫn đến sự so sánh, và kết quả của sự so sánh ấy là tìm ra quan hệ giữa các ý tưởng hay còn gọi là các nhận định. Nên nói khác đi nhận định cũng là biến tướng của cảm giác.
- Codinhac cũng đề cập tới nhận thức với các vấn đề sau:
+ Sự thỏa mãn hay không thỏa mãn là người dẫn cảm xúc của cảm giác. Và nếu như con người nhận được các cảm giác khứu giác liên quan hoàn toàn đến sự không thỏa mãn thì đó tức là các mùi vị gây khó chịu và con người sẽ có khác vọng chạy xa khỏi mùi vị này.
+ Nhưng để có được khát vọng trên thì con người trước đó phải biết được các mùi vị khác gây dễ chịu. Và từ sự so sánh ấy dẫn đến nhu cầu của con người xuất hiện.
+ Nhu cầu đó là sự không hài lòng trong nội tâm của pho tượng (con người), khát vọng nhận được sự thỏa mãn và chạy xa những gì gây ra không thỏa mãn. Nên nhu cầu có bản chất là thứ cấp và là kết quả của nhận thức.
+ Trên cơ sở nhu cầu sẽ xuất hiện biểu tượng như là sự khát khao muốn hồi phục hình ảnh đáp ứng với nhu cầu.
+ Nhu cầu và khát vọng sẽ làm hình thành trong con người sự ham muốn và ý chí.
- Những cảm giác khác như: thị giác, thính giác, vị giác là những cảm giác tồn tại ở các pho tượng nhưng không có cuộc sống tâm hồn. Và việc thay đổi nó phải nhờ vào xúc giác (cảm giác chống đối khi có sự va chạm).
- Cảm giác xúc giác vốn là những trạng thái đã được trải nghiệm bên trong, và bây giờ được phóng chiếu vào các đồ vật bên ngoài và chuyển thành những dấu hiệu, đặc điểm của những đồ vật đó. Nên theo ông, việc chuyển từ các cảm giác của mình đến kết luận về sự tồn tại của các vật thể khác được diễn ra không do suy luận, mà gián tiếp chỉ qua cảm giác. Và cảm giác về độ cứng chính là chiếc cầu nối giữa tâm hồn và các khách thể bên ngoài.
- Kinh nghiệm cũng đem lại tri thức về các quan hệ thời gian. Vì kinh nghiệm về xúc giác sẽ giúp con người có được các khái niệm về góc độ, về độ dài và các đặc điểm của không gian thế giới. Hay nói cách khác, qua xúc giác con người có thể tìm thấy bản chất tồn tại của hiện thực khách quan..
- Theo ông và một số nhà triết học duy vật Pháp thì tư duy là là nhận định, là sự lý giải, là đam mê, là ham muốn và chúng điều là cảm giác hoặc là biến tướng của nó.
=> Mọi hoạt động của tâm hồn là biến tướng của cảm giác và là sự chuyển hóa của chúng. Và tất cả cảm giác điều bắt nguồn từ khứu giác.
Tư tưởng cũng như phương pháp phân tích cảm giác trên của ông đã tạo nên một ảnh hưởng lớn đến nền triết học cũng như tâm lý học, đặc biệt là trường phái tâm lý học nhận thức và tâm lý học Ghestan hiện nay. Nhờ ông mà chúng ta biết được vai trò quan trọng của cảm giác. Và từ đó mà sau này chúng ta có con đường nhận thức tâm lý “đi từ trực quan hành động đến tư duy trừu tượng”. Mặt khác, chúng ta cũng phải thừa nhận với ông một điều nữa là cảm giác chính là chất liệu của các chức năng tâm lý cấp cao.
Tuy nhiên, ông vẫn còn tuyệt đối hóa vai trò của cảm giác, đặc biệt là khứu giác đối với tâm lý con người. Trong khi đó yếu tố nguồn gốc xã hội của ý thức không được ông nhắc đến.
II. K.Ghenvenxia
1. Đôi nét về học giả:
- Ghenvenxia (1715 – 1771) là một nhà tâm lý học người Pháp.
- Ông là người quan tâm nhiều đến nguyên nhân của bất bình đẳng trí tuệ.
2. Môt số quan điểm của học giả:
- Ông cho rằng sinh ra con người đã có năng lực về cảm giác và bảo tồn cảm giác ấy hay còn gọi là trí nhớ.
- Cũng như Codinhac, ông cho rằng các năng lực trí tuệ đều hình thành từ cảm giác. Và các thao tác trí tuệ như nhận định, so sánh điều dẫn đến cảm giác.
- Việc thực thi các thao tác trí tuệ, so sánh các ý tưởng chỉ có thể diễn ra nhờ chú ý. Chú ý sẽ làm tăng cường các thao tác trên. Sự tăng cường này sẽ kích thích tính tò mò và hứng thú. Và hứng thú lại tạo ra khát vọng về hạnh phúc. Nên vì thế mà mọi sự điều bắt nguồn từ cảm giác. Từ đó suy ra ưu thế của trí tuệ cũng phụ thuộc vào sự hoạt động của các cơ quan này. Từ đây ông nhận định tất cả mọi người với các tổ chức bình thường điều có thể đưa ra những phát minh quan trọng. Hay nói khác đi mọi người bình thường điều có cơ sở tiền đề như nhau để phát triển các năng lực trí tuệ của mình.
- Ông bác bỏ mối liên hệ giữa sự phát triển trí nhớ và trí tuệ. Và ông cho rằng các nhà phát minh vĩ đại chỉ cần một trí tuệ bình thường.
- Ngoài ra ông cũng khẳng định sự khác biệt này không phải do mà do trí tuệ của mỗi người khác nhau.
- Cơ hội và khát vọng đạt tới vinh quang là hai nguyên nhân dẫn đến sự bất bình đẳng về trí tuệ.
+ Trong đó, khát vọng là nguồn gốc của tính tích cực trí tuệ. Và cường độ khác vọng của mỗi người lại khác nhau. Và khát vọng sẽ bị dập tắt nếu chúng được thỏa mãn. Mặt khác, khác vọng hay đam mê là sản phẩm của giáo dục.
=> Giáo dục chính là nguồn gốc của sự bất bình đẳng trong trí tuệ. Chính vì thế mà ông cho rằng cần nghiên cứu toàn diện tất cả các trường hợp thúc đẩy việc phát kiến để tạo ra những con người vĩ đại.
- Bên cạnh đó, ông cũng rất đề cao tính thực tiễn của sáng tạo trong cuộc sống.
Tóm lại Ghenvenxia với các quan điểm về sự mất cân bằng trí tuệ đã đóng góp những cơ sở tiền đề cho nền tâm lý học cách riêng cho trường phái tâm lý học nhận thức.